Het is zowel een reis in de tijd als een initiatiereis vergeleken bij onze consumptiemaatschappij
Berberdorpjes in de uitlopers van het Atlasgebergte, lieflijke valleien als groene oasen te midden van ruwe bergen… dat mooie plaatje krijg je aangeboden door ‘Les Rencontres d’Aït Aïssa’. ‘Rencontres’ of ontmoetingen duidt op de legendarische gastvrijheid van de Berbers. ‘Aït Aïssa’ slaat dan weer op de naam van de eerste vallei waar de vereniging actief was. Ze is gelegen in een 100 km breed gebied in de buurt van Errachidia, in het zuidoosten van Marokko.
Hij kreeg de smaak te pakken in 2002, toen hij met een vriend met de auto door het zuiden van Marokko trok. “Wij zagen een oude man langs de kant van de weg staan wachten op een hypothetische bus en we hebben hem een lift aangeboden. We moesten een omweg maken om hem in zijn dorp af te zetten. Het bevond zich in een streek waar nooit toeristen komen, dicht bij de grens met Algerije en de Sahara, in de uitlopers van het Atlasgebergte. Het ziet er daar nogal dor uit. De mensen noemen het ‘vergeten Marokko’. Anderen spreken van het ‘nutteloze Marokko’ omdat daar praktisch niets wordt geproduceerd. Er is weinig landbouw en veeteelt, er zijn alleen een paar mijnen die niet veel opbrengen.”
De twee vrienden werden zeer hartelijk ontvangen in het dorpje dat noch over stromend water, noch over elektriciteit beschikte (daar is nu verandering in gekomen, de jonge koning heeft woord gehouden). Ze ontdekten er het collectief beheer van de gronden en het systeem van water delen voor irrigatie. Want water – afkomstig van de wadi’s – is een kostbaar goed in deze ingesloten groene valleitjes.
Een wirwar aan valleien
“Wij waren blij dat er nog tamelijk veel mensen in hun dorp waren gebleven. Hoewel vele inwoners naar de stad waren getrokken, gaf het dorp geen verlaten indruk”, gaat Roland verder. Zo kwam hij op het idee om iets te ondernemen dat de mensen zou aanmoedigen in het dorpje te blijven en hun levensomstandigheden te verbeteren. De streek was echt prachtig, met smalle bergpassen, versterkte dorpen, terrasteelt en een wirwar aan valleien. Alternatief toerisme dat milieuvriendelijk is en de plaatselijke gewoonten respecteert, drong zich dan ook op. “Maar je moet de vinger aan de pols houden en jezelf voortdurend in vraag stellen: dit gebied heeft zijn eeuwenoude tradities weten te bewaren maar staat ook erg onder druk van ‘de vooruitgang’, in positieve en negatieve zin.”
Heel wat bergvalleien rond Aït Aïssa zijn alleen te voet bereikbaar. “De berberidentiteit is daar heel sterk aanwezig, met echte gastvrijheid en een grote menselijke en culturele rijkdom. Wij kwamen op het idee om deze schatten in de kijker te zetten met een toeristische activiteit die de samenleving respecteert, via overnachtingen bij de lokale bevolking”, herinnert Roland zich.
Een workshop toneel of liever Berberse kookles?
‘Les Rencontres d’Aït Aïssa’ werd een vzw in 2006. Nu is het netwerk sterk genoeg om de logistiek plaatselijk te organiseren: gidsen, pakezels, logies, maaltijden… want wij willen vooral de lokale ploeg autonoom maken. “Van jaar tot jaar hebben ze ons minder en minder nodig. Ze kunnen de groepen nu zelf aan.” In de raad van bestuur en de algemene vergadering van de vzw wordt trouwens gezorgd voor pariteit tussen Belgen en Marokkanen.
Maar wat kun je – behalve trektochten – nog ondernemen in deze prachtige en onontgonnen Atlasvallei? “Verder zijn er workshops toneel, yoga, Berberse kookles, projecten voor jongeren…” aldus Roland. “Wij staan open voor alle soorten activiteiten. De activiteit op zich doet er minder toe. Waar het om gaat, is dat je de bewoners ontmoet en via je reis plaatselijke projecten helpt financieren.” Die projecten worden uiteraard gekozen door de dorpsverenigingen. Zij worden hiertoe aangemoedigd door de regering om tekortkomingen van de centrale staat in te vullen.
‘Les Rencontres d’Aït Aïssa’ wil op vertrouwensbasis werken met de bevolking. Dat houdt in: veiligheid van de reizigers, goed contact met de dorpelingen, respect voor hun tradities, enz. Voor de prijsbepaling is de vzw tarieven overeengekomen met de lokale verenigingen en de bevolking. Zo verdient een chef-kokkin 180 dirham (16 euro) per dag. Dat is een goed salaris in die streek. Het loon wordt bovendien jaarlijks geïndexeerd. De vzw onderschrijft het handvest voor duurzaam toerisme van het platform Eerlijk Toerisme (www.commercequitable.org).
Relaxen in de hammam
Natuurlijk kun je geen driesterrencomfort verwachten. “Wij noemen het eerder camping bij particulieren”, aldus Roland. In de lemen woningen vind je meer tapijten dan meubels. Voor een beter comfort heeft de vereniging hamams bij de bewoners laten installeren. Die doen dienst als badkamer. Een welgekomen opkikker na een vermoeiende dag trekking. “Het is zowel een reis in de tijd als een initiatiereis vergeleken bij onze consumptiemaatschappij”, wil Roland nog kwijt, “maar het onthaal is zo hartelijk! Na een dergelijke reis kun je je maar moeilijk terug aanpassen aan de klassieke manier van reizen.”
Er dan zijn er ook de nodige problemen. Zo krijgt de vzw te kampen met een verschillende manier van aanpak tussen het Noorden en het Zuiden. In het Noorden (België en Québec) worden momenteel twee jongeren aangeworven die de administratie komen versterken. Maar de grootste uitdaging is: de lokale structuur in Marokko duurzaam maken en aan ons binden. Zo is een belangrijke schakel in het Marokkaanse team plots weggevallen. De persoon in kwestie werd verliefd op een Belgische reizigster en is haar achterna gegaan. Verder foetert Roland op de dienst Vreemdelingenzaken, die systematisch visa-aanvragen voor zijn Marokkaanse partners weigert, hoewel alle garanties en dossiers in orde zijn. Op die manier is het niet makkelijk om lokale afgevaardigden – die op termijn autonoom moeten worden – naar het salon voor alternatief toerisme of naar een opleiding in België te krijgen.
Liefst geen drommen reizigers
‘Les Rencontres d’Aït Aïssa’ probeert zijn prijzen redelijk te houden: een ecotoeristische reis van een week trekking in de bergen komt op 650 euro (vlucht niet inbegrepen). Verder werkt de vereniging met groepen jongeren zoals scholen en jeugdbewegingen. De prijzen zijn budgetvriendelijk: een groep scouts die veertien dagen op een bouwwerf komt werken om een gemeenschapslokaal voor een plaatselijk dorp te bouwen bijvoorbeeld, betaalt tussen 250 en 300 euro (vlucht niet inbegrepen)… “maar ze staan zelf voor alles in, zoals koken.”
“Wat ons apart maakt, is dat we niet aan liefdadigheid willen doen. Wij gaan een partnerschap aan met de lokale bevolking. Onze visie op reizen, het plaatselijk onthaal en de projecten die worden gefinancierd, moeten economisch leefbaar zijn – pas dan kunnen ze duurzaam worden.”
Maar staan er grenzen op dit soort reizen? “Ja. Het aantal reizigers moet beperkt blijven. Elke dag groepen die komen en gaan, dan zou de natuurlijke gang van zaken verstoren. Daarom verwelkomt een dorp maximaal tien groepen per jaar.” Momenteel stuurt ‘Les Rencontres d’Aït Aïssa’ een 250-tal personen per jaar naar de vallei. Dat kunnen de bewoners makkelijk bolwerken…
Fotocredits : Aït Aïssa
